.

Biblijne ABC (43) - Księgi Samuela 8 listopada 2015

Kolejne księgi historyczne, które dziś pragniemy przybliżyć, mają za sobą bogate dzieje redakcyjne. Greckie tłumaczenie Starego Testamentu zwane Septuagintą rozdzieliło na dwie jednolitą wcześniej Księgę Samuela, łącząc zarazem to pismo z Księgami Królewskimi – powstał w ten sposób wielki tryptyk o powstaniu i funkcjonowaniu królestwa Izraela. Z badań historycznych wynika, że obie Księgi Samuela pierwotnie tworzyły spójną, niezależną całość.

Badacze przyjmują, że redakcja tego dzieła dokonała się zapewne w okresie niewoli babilońskiej. Współcześnie uznaje się, że księga jest częścią wielkiego historycznego dzieła deutoronomistycznego, będącego swoistą refleksją teologiczną nad wybraniem a zarazem grzechami Izraela i obejmującego grupę kilku ksiąg historycznych. Bez wątpienia redaktor korzystał z wielu wcześniej istniejących tekstów, w tym dokumentów historycznych, opowiadań ludowych, zbiorów przepisów prawnych oraz hymnów.

Centralną postacią Ksiąg Samuela jest wielki władca Izraela, król Dawid. Pierwsze rozdziały wprowadzają czytelnika w zagadnienie genezy powstania królestwa – szczególną rolę pełni tu ostatni z sędziów, wybitnie charyzmatyczny prorok (a zarazem przywódca narodu), tytułowy Samuel. Ostatnim z zadań jemu zleconych jest namaszczenie pierwszego monarchy izraelskiego – staje się nim Saul. Ten z kolei przedstawiony jest jako postać wybitnie negatywna, stąd nie dziwi czytelnika koronacja jego następcy, którym okazuje się Dawid. Dalsze rozdziały księgi to zbiór opowiadań o tym władcy – niewątpliwie potężnym i charyzmatycznym, ale zarazem nie pozbawionym wielu ludzkich słabości.

Zasadnicza myśl księgi to nauka o teokratycznym (rządzonym przez Boga) królestwie Izraela. Ziemski władca o tyle ma autorytet, o ile jego mandat pochodzi z nadania bożego. Izrael będąc królestwem nie przestaje być Narodem Wybranym, należącym do Boga. Każdorazowy król jest jakby namiestnikiem, zarządzającym bieżącymi sprawami i prowadzącym wojny w imieniu Jahwe.

Teologia księgi mówi nam przede wszystkim o wielkości wybrania przez Boga i o stopniowym realizowaniu przez Jahwe swojego zbawczego planu. Z bardziej codziennych tematów znajdziemy w tekście zachętę i przykład gorliwej modlitwy. Docenienie wybrania przez Boga nawet tego, co po ludzku słabe i grzeszne a także motyw przebaczenia grzechu i pełnienia żarliwej pokuty.

Wiele fragmentów z obu Ksiąg Samuela znanych jest w kulturze masowej. Powołanie Samuela, opis walki Dawida z Goliatem czy historia Batszeby to przykłady opowiadań, których znajomość wykracza poza krąg chrześcijaństwa.