.

Biblijne ABC (33) - Pięcioksiąg. 21 czerwca 2015

Próbując (choćby w ogólnym zarysie) przybliżyć w naszych katechezach tematykę biblijną, nie możemy nie wspomnieć o centrum Starego Testamentu czyli Pięcioksięgu. Sam termin naprowadza nas na stwierdzenie, że chodzi o pierwszych pięć ksiąg tego zbioru; w Biblii hebrajskiej obejmowane są one wspólnym określeniem Tora. Poniżej nazwy poszczególnych ksiąg po hebrajsju, po łacinie i po polsku:

Bereszit - Genesis - Księga Rodzaju
Szemot - Exodus - Księga Wyjścia
Wajikra - Leviticus - Księga Kapłańska
Bemidbar - Numeri - Księga Liczb
Dwarim - Deuteronomium - Księga Powtórzonego Prawa
Nazwy hebrajskie są pierwszymi słowami oryginalnego tekstu. Nazwy łacińskie (i wypływające z nich nazewnictwo polskie) nawiązują do kluczowych wydarzeń lub do ogólnej treści pism.

W Biblii hebrajskiej księgi te mają absolutnie fundamentalne znaczenie. To ich treść jest Prawem, fundamentem objawienia się Boga człowiekowi, zbiorem przepisów, do przestrzegania których każdy Żyd jest bezwzględnie zobowiązany.

Najstarsza interpretacja tego zbioru ksiąg przypisywała ich autorstwo samemu Mojżeszowi – ślad tego do dziś mamy w wydaniach protestanckich Biblii, gdzie mowa jest o (od Pierwszej do Piątej) Księgach Mojżeszowych. Już od XVI wieku zauważano, że pogląd na temat jednolitego autorstwa nie da się obronić.

Od końca XIX wieku przez długie lata powszechnie przyjmowano za obowiązującą teorię pochodzącą od niemieckiego biblisty Wellhausena – teorię czterech źródeł. Według niej ostateczny tekst Pięcioksięgu powstał jako kompilacja czterech wcześniej istniejących źródeł, powstałych w różnych środowiskach i przekazujących różne tradycje. Miały to być: Jahwista (czyli źródło J), Elohista (E), Deuteronomium (D) i źródło kapłańskie (P – od niemieckiego der Priest).

Współcześnie wskazuje się na niedostatki teorii źródeł. Kwestia miejsca i czasu ostatecznej redakcji Pięcioksięgu pozostaje otwarta. Jeden z poglądów wiąże je z powstaniem w środowisku uczonych Żydów w egipskiej Aleksandrii greckiego przekładu Starego Testamentu, znanego pod nazwą Septuaginty. Podważa się nawet – wcześniej uważany za oczywistość – pogląd o pierwotnym zredagowaniu Tory w języku hebrajskim.