.

Biblijne ABC (8) - Listy Apostolskie.29 czerwca 2014

Zakończywszy w naszym cyklu prezentację ksiąg historycznych Nowego Testamentu, chciejmy zająć się pismami dydaktycznymi. Pojęcie to obejmuje grupę dokumentów, powstałych u zarania kształtowania się chrześcijaństwa. Są to listy, pisane przez Apostołów (z udziałem współpracowników) do różnych osób i grup funkcjonujących w pierwotnym Kościele. Tradycyjnie dzielimy je na Listy Św. Pawła (Corpus Paulinum) i tzw. Listy powszechne.

Cechą wyróżniającą Listy Pawłowe jest to, że skierowane są do konkretnego adresata – do osoby, a częściej do wspólnoty funkcjonującej w jakimś mieście. Jest tych listów w kanonie Nowego Testamentu czternaście. Są one w przeważającej mierze owocami działalności misyjnej Apostoła Narodów, który w swoich czterech wielkich podróżach nawiedził znaczną ilość miast i funkcjonujących w nich wspólnot, a następnie utrzymywał z nimi kontakt korespondencyjny. Listy te są świadectwem kształtowania się doktryny wiary, a także konkretnych kwestii i problemów, z którymi borykali się pierwsi chrześcijanie, a które Apostoł pomagał rozwiązywać. Dla przykładu wymieńmy pytanie o źródło usprawiedliwienia (Rz i Ga), czy sprawę ustanawiania starszych w gminach (1 Tm).

Listy Świętego Pawła mają bardzo różny charakter i tematykę: od ściśle dogmatycznych (jak list do Rzymian), po absolutnie prywatną korespondencję (jak sprawa poruszana w liście do Filemona). Nie wszystkie były pisane własnoręcznie przez Apostoła; korzystał on z pomocy współpracowników. Objętość tekstów i stosowane słownictwo wykazują spore urozmaicenie.

Pewien problem jest z Listem do Hebrajczyków. Przez wieki tradycyjnie zaliczany był do Corpus Paulinum, choć już dawno zwrócono uwagę na jego odmienny styl i słownictwo. Dziś powszechnie przyjmuje się, że jego autorem nie był sam Paweł, ale późniejszy autor, pochodzący z jego szkoły teologicznej.

Pozostałe listy (a jest ich siedem) charakteryzuje fakt, że nie mają określonego adresata, są niejako listami otwartymi, przeznaczonymi do odczytywania we wszystkich wspólnotach, do których dotrą. Stąd tradycyjne nazywanie ich listami powszechnymi (inaczej katolickimi). Trzy z tych listów są autorstwa św. Jana, dwa – św. Piotra, a po jednym – św. Jakuba i św. Judy.

Listy powszechne (w zestawieniu z Pawłowymi, zwłaszcza doktrynalnymi) są raczej krótkie, poruszane jest w nich niewiele zagadnień dotyczących nauczania wiary. Skupiają się raczej na zachęcie do niezłomnego trwania w wierze skierowanej do wspólnot pierwotnego Kościoła.